پارگی منیسک زانو

علائم و نشانه ها

بیماران دچار پارگی منیسک غالباً هنگام بروز حادثه دردی ناگهانی، تیز و شدید را در قسمت داخلی، جلو یا پشت زانو احساس می‌کنند. برخی بیماران هنگام آسیب دیدن صدایی ناخوشایند و واضح می‌شنوند یا پاره شدن عضوی از بدن را کاملاً حس می‌کنند. انجام فعالیت‌های دربرگیرنده تحمل وزن و حرکت‌های چرخشی زانو معمولاً به بروز درد دامن می‌زند. ضمناً بیماران هنگام بالا رفتن از پله‌ها، زانو زدن یا چمباتمه نشستن احساس درد می‌کنند. پارگی مینیسک غالباً منجر به ورم کردن زانو چند ساعت یا معمولاً چند روز پس از آسیب‌دیدگی می‌شود. محکم لمس کردن زانو نیز باعث برانگیخته شدن درد در قسمت داخلی زانو می‌شود. بیمار در زانو احساس ضعف یا ناپایداری می‌کند و زانو هنگام انجام فعالیت‌هایی مشخص خالی می‌کند، قفل می‌شود یا صدا می‌دهد.

پارگی‌های جزیی مینیسک گاهی بروز علائمی اندک را به دنبال دارد و حتی در برخی موارد با هیچ علامتی همراه نیست. علائم در این موارد به تدریج ظرف چند روز آشکار می‌شود و حین فعالیت‌های تحمل وزن یا حرکات چرخشی تشدید می‌شود. پارگی مینیسک در موارد وخیم‌تر درد شدید و محدودیت قابل توجه در دامنه حرکتی زانو را به دنبال دارد. صدا دادن، احساس گیر کردن زانو و قفل شدن متناوب و همچنین خالی کردن یا افتادن نیز از علائم متداول به شمار می‌رود. ممکن است بیمار هنگام راه رفتن لنگ بزند یا نتواند وزن بدن را به دلیل درد روی زانو بیاندازد.

علت ها و دلایل

پارگی مینیسک به دلیل تحمیل وزن بیش از اندازه و وارد شدن نیروهای چرخشی ناگهانی رخ می‌دهد. این عارضه معمولاً در ورزش‌هایی رخ می‌دهد که تغییر جهت ناگهانی و حرکت‌های چرخشی سریع را ایجاب می‌کنند که گاهی اوقات با خم یا راست کردن شدید و سریع زانو نیز همراه‌اند. فوتبال، راگبی، بسکتبال، اسکی روی برف و نت بال از جمله این ورزش‌ها هستند. پارگی مینیسک غالباً زمانی رخ می‌دهد که فرد پرش یا فرودی پرقدرت را انجام می‌دهد یا پا روی زمین به طور ثابت قرار می‌گیرد و نیروی چرخشی به زانو وارد می‌شود، تکل کردن و افتادن یک بازیکن روی پای بازیکن دیگر مثال‌هایی از اتفاقات منجر به پارگی مینیسک به شمار می‌رود .

مینیسک به مرور زمان در اثر فرسایش تدریجی ناشی از استفاده مفرط نیز پاره می‌شود. این مورد معمولاً توأم با تحمیل وزن مکرر یا ممتد و یا اعمال نیروهای چرخشی‌ای رخ می‌دهد که فراتر از تحمل مینیسک هستند؛ برای مثال دوی مقاومت موقعیتی است که احتمال پارگی مینیسک در آن بسیار زیاد است. آسیب ناشی از استفاده مفرط از مینیسک گاهی با تغییرات فرسایشی و تحلیلی مفصل زانو نیز همراه است. در بیماران مسن‌تری که از آسیب‌های تحلیلی و فرسایشی رنج می‌برند، صدمه دیدن مینیسک گاهی در اثر حرکتی نسبتاً جزیی نیز رخ می‌دهد.

تشخیص پارگی

معاینه کامل که توسط متخصص فیزیوتراپی انجام می‌شود معمولاً برای تشخیص پارگی مینیسک کفایت می‌کند. بررسی‌ها و آزمایش‌هایی مانند پرتونگاری (اشعه ایکس) و ام.آر.آی. نیز گاهی برای تأیید تشخیص وجود دیگر عارضه‌های زانو انجام می‌شود. در موارد انگشت‌شماری که ام.آر.آی. نتیجه‌ی قطعی و مشخصی را به دست نمی‌دهد، معاینه با آرتروسکوپ (دوربین) به منظور کمک به تشخیص عارضه انجام می‌شود.

درمان

فیزیوتراپی

درمان فیزیوتراپی نقشی اساسی در تسریع فرایند التیام و تضمین حصول نتیجه بهینه در تمام بیماران مبتلا به پارگی منیسک دارد، چه انجام جراحی ضرورت داشته باشد چه نیازی به جراحی نباشد. درمان فیزیوتراپی معمولاً از موارد زیر تشکیل می‌شود:

• ماساژ بافت نرم

• الکتروتراپی (درمان با برق)

• بستن زانو یا استفاده از بریس‌ها یا زانوبندهای محافظ

• استفاده از چوب زیر بغل

• متحرک‌سازی

•  طب سوزنی و سوزن زدن خشک(dry needlin)
  

• هیدروتراپی (آب درمانی)

• کمپرس گرم یا سرد

• انجام تمرین‌های پیش‌رونده جهت بهبود انعطاف‌پذیری، تعادل و قدرت (به ویژه برای عضله پهن مایل داخلی چهار سر ران یا VMO)

• تعدیل شیوه فعالیت

• آموزش

• اصلاح زیست مکانیکی

• توصیه‌هایی برای از بین بردن التهاب

• مشاوره در زمینه کاهش وزن (در صورت لزوم)

• بهره‌گیری از اولتراسوند برای بازآموزی عضله VMO(عضله پهن مایل داخلی چهار سر رانی) و تقویت آن

• ازسرگیری تدریجی برنامه فعالیت معمول

 

فیزیوتراپی و توانبخشی بیمارانی که برای ترمیم پارگی مینیسک داخلی (مدیال) عمل جراحی انجام می‌دهند، باید پیش از جراحی آغاز شود. در این صورت روش‌های درمانی مخصوص کاهش درد و تورم، الکتروتراپی، تمرین‌های تقویتی و افزایش دامنه حرکت، بستن باند فشرده‌ساز و استفاده از چوب زیر بغل مورد توجه قرار می‌گیرد. فیزیوتراپی و توانبخشی پس از جراحی فرایند التیام را تسریع می کند و کسب نتیجه بهینه را تضمین می‌کند.

متخصص فیزیوتراپی در مراحل پایانی توانبخشی تمام موارد پارگی‌های مینیسک داخلی برنامه مناسبی را برای بازگشت به میادین ورزشی یا ازسرگیری مجدد فعالیت‌ها تهیه می‌کند. شروع مجدد زودهنگام فعالیت یا عدم پیگیری برنامه توان‌بخشی غالباً تورم زانو و آسیب دوباره مینیسک را در پی دارد.

ورزش و حرکات اصلاحی

در ادامه به توضیح حرکت‌های اصلاحی و نرمش‌هایی می‌پردازیم که معمولاً برای توان‌بخشی در نظر گرفته می‌شود. متخصص فیزیوتراپی و پزشک معالج به کمک بیمار برنامه‌ای را طراحی می‌کنند که به بهترین وجه پاسخگوی اهداف توانبخشی باشد.

• برنامه‌ هماهنگ فیزیوتراپی و تمرین‌ در منزل التیام زانو را شتاب می‌بخشد و امکان شروع مجدد هر چه سریعتر فعالیت‌های دلخواه را فراهم می‌کند.

• افزایش قدرت و انعطاف‌پذیری زانو و پا در جلوگیری از تحلیل رفتن و ضعیف شدن بیشتر زانو مؤثر است.

به خاطر داشته باشید که این تمرین‌ها را تنها در صورت اجازه فیزیوتراپیست  به شرط بروز نیافتن درد یا ناچیز بودن میزان درد می‌توانید در خانه انجام دهید:

• روی کف زمین بنشینید و پای آسیب دیده را دراز کنید.

• عضله‌های بالای کشاله ران را با فشار دادن پشت زانو به کف زمین سفت کنید.

• 6 ثانیه این حرکت را ادامه دهید، سپس مدت 10 ثانیه استراحت کنید.

در صورت احساس ناراحتی زیر کاسه زانو، حوله کوچکی را لوله کنید و آن را در طول تمرین زیر زانو قرار دهید.

این حرکت را 8 تا 12 بار تکرار کنید.

• به پشت روی زمین دراز بکشید و زانوی سالم را به گونه‌ای خم کنید که کف پا صاف روی زمین قرار بگیرد. پای آسیب دیده را نیز دراز کنید. توجه داشته باشید که کمر هنگام انجام این حرکت باید قوس طبیعی داشته باشد. کمر زمانی قوس طبیعی دارد که بتوان دست را، در حالتی که کف دست رو به پایین است و پشت دست کمر را لمس می‌کند، بین کف زمین و پشت کمر لغزاند.

• عضله‌های ران پای آسیب دیده را با فشار دادن پشت زانو به کف زمین منقبض و سفت کنید. زانو را صاف نگه دارید.

• عضله‌های ران را سفت نگه دارید، پای آسیب دیده را تا جایی بلند کنید که پاشنه 30 سانتی‌متر (12 اینچ) بالاتر از سطح زمین قرار بگیرد. 5 ثانیه در این حالت بمانید، سپس پا را به آهستگی پایین بیاورید.

این حرکت را 8 تا 12 بار تکرار کنید.

• روی شکم دراز بکشید و پا را در حالت صاف از پشت به سمت سقف بالا ببرید.

• پنجه را حدود 15 سانتی‌متر (6 اینچ) از کف زمین بلند کنید، 5 ثانیه در این حالت بمانید، سپس پا را به آهستگی پایین بیاورید.

این حرکت را 8 تا 12 بار تکرار کنید.

• روی شکم دراز بکشید و زانوها را صاف کنید. اگر در کاسه زانو احساس ناراحتی می‌کنید، حوله کوچکی را زیر پا درست بالای کاسه زانو قرار دهید.

• پای آسیب دیده را حین خم کردن زانو تا جایی بالا بیاورید که کف پا به باسن نزدیک شود. اگر احساس درد کردید، پا را کمتر بلند کنید.

این حرکت را چند مرتبه در روز، هر مرتبه 8 تا 12 بار تکرار کنید.

• پاها را به عرض 10 سانتی‌متر باز کنید و دو دست را روی لبه صندلی یا روی پیشخوان قرار دهید.

پاشنه‌ها را به آرامی از زمین بلند کنید و زانوها را در این بین صاف نگه دارید. 6 ثانیه در این حالت بمانید، سپس پاشنه‌ها را به آهستگی پایین بیاورید

این حرکت را 8 تا 12 بار تکرار کنید. اما چنانچه هنگام انجام آن احساس درد کردید، حرکت را متوقف سازید.

• به پشت دراز بکشید و هر دو زانو و مچ پا را به گونه‌ای خم کنید که فقط پاشنه پا روی کف زمین قرار بگیرد. در چنین حالتی زانو باید با زاویه تقریباً 90 درجه خم شده باشد.

• عضله‌های شکم را با کشیدن ناف به سمت ستون فقرات منقبض کنید. سپس پاشنه‌ها را به کف زمین فشار دهید، باسن را منقبض کنید و لگن را تا جایی بلند کنید که شانه‌ها، مفصل‌های ران و زانوها همه در امتداد یک خط مستقیم باشند.

• حدود 6 ثانیه در این حالت بمانید و در این بین به صورت طبیعی نفس بکشید و سپس لگن را به آهستگی پایین بیاورید و 10 ثانیه استراحت کنید.