دنده گردنی وراههای درمان آن

آناتومی

ستون مهره انسان از بالا به پایین از 7 مهره گردنی و سپس 12 مهره سینه های و سپس 5 مهره کمری و پایینتر از آن مهره های خاجی و دنبالچه ای تشکیل شده است. هر مهره به شکل یک استوانه است که از دو طرف آن دو شاخک استخوانی به نام زوائد عرضی بیرون زده است.

در 12 مهره سینه ای در کنار هر کدام از این زوائد عرضی یک دنده متصل شده است. پس 12 مهره سینه ای 12 جفت دنده در دو طرف دارند که قفسه سینه را درست میکنند. مهره های گردنی هم زوائد عرضی را دارند ولی دنده ندارند. گاهی اوقات پایینترین مهره گردن یعنی مهره هفتم هم یک دنده دارد که البته به اندازه دنده های سینه ای نیست و از آنها کوچکتر است. پس این دنده در بالای دنده اول سینه ای قرار میگیرد. به این دنده اضافی دنده گردنی میگویند و از هر 200 انسان در یک نفر وجود دارد. پس این انسان ها بجای 12 جفت دنده 13 جفت دنده دارند.

دنده گردنی میتواند در یک طرف گردن باشد و یا میتواند دو طرفه باشد. همانطور که گفتیم یک سر این دنده به مهره هفتم گردنی متصل شده است ولی سر دیگر آن معمولا آزاد است. البته گاهی اوقات سر دیگر آن با دنده اول سینه ای مفصل میشود و یا گاهی اوقات از سر این دنده گردنی یک نوار بافتی محکم خارج شده و به دنده اول متصل میشود.

اهمیت دنده گردنی چیست

برای درک اهمیت دنده گردنی باید ابتدا بدانیم فضای خروجی سینه یا توراسیک اوتلت Thoracic outlet چیست.

 

در جلو و بالای دنده اول،استخوان ترقوه  قرار گرفته است. بین دنده اول و استخوان ترقوه فضایی وجود دارد که به آن فضای خروجی سینه یا توراسیک اوت لت میگویند. از لحاظ آناتومی این فضا در بین قاعده گردن و زیر بغل شما قرار گرفته است. در نزدیکی این فضا عضلاتی هم به نام عضلات اسکالن Scalenus muscles قرار دارند. اهمیت این فضا در اینست که عروق و اعصاب مهمی از آن عبور میکنند.

اعصاب مهمی که از دو طرف مهره های گردنی خارج میشوند به هم میپیوندند و ایجاد شبکه ای را میکنند که به آن شبکه بازویی Brachial plexus میگویند از این شبکه بازویی اعصاب مهمی منشعب میشود که حس و حرکت کل اندام فوقانی را ایجاد میکنند. این شبکه بازویی از توراسیک اوت لت عبور میکند. همچنین شریان مهمی به نام شریان ساب کلاوین Subclavian یا زیر ترقوه ای از آئورت خارج میشود و از این فضا عبور میکند و سپس به اندام فوقانی رفته و کل اندام را تغذیه میکند. در این فضا وریدی هم به همین نام قرار دارد.

اهمیت این فضای توراسیک اوت لت در بیماری است که به علت تنگ شدن این فضا ایجاد شده و به آن سندرم توراسیک اوتلت Thoracic outlet syndrome میگویند. این فضا به علل مختلفی میتواند تنگ شود. تنگ شدن آن معمولا در طرف راست یا چپ است ولی میتواند دو طرفه هم باشد. بدنبال تنگ شدن این فضا اعصاب شبکه بازویی تحت فشار قرار میگیرند و فشار به این اعصاب، علائمی را برای بیمار ایجاد میکند. گاهی هم ممکن است شریان یا ورید ساب کلاوین هم در این فضا گیر کنند که فشار به آنها هم میتواند علائم دیگری را برای بیمار ایجاد کند.

اهمیت دنده گردنی اینست که وجود آن یکی از شایعترین علل ایجاد سندرم توراسیک اوت لت است.

درد و سنگینی و گزگز دست از عوارض آزار دهنده دنده گردنی است و بسیاری از بیماران برای رهایی از این مشکلات به دارو پناه میبرند و بعد از مدتی که از مصرف دارو ناامید شدند رو به عمل جراحی میاورند غافل از اینکه دارو تاثیر موقتی در کاهش درد دارد و مصرف دارو جزء کوچکی از درمان مشکلات ناشی از دنده گردنی است. عمل جراحی هم در بسیاری اوقات جواب نداده و حتی ممکن است مشکلات بیمار را بیشتر کند.

از مهمترین روش های درمانی که شاید بیشترین تاثیر را در درمان عوارض دنده گردنی دارد انجام فیزیوتراپی وحرکات ورزشی برای کشش عضلات و بافت های اطراف فضای توراسیک اوت لت است. این نرمش ها اگر به درستی و با نظم و بطور روزانه زیر نظر فیزیوتراپیست انجام شوند در اکثر اوقات بعد از چند هفته بتدریج آثار مثبت خود را نشان میدهند.

شش نرمش در زیر آموزش داده میشود. این نرمش ها را باید از تعداد کم شروع کرده و به تدریج در طول چند هفته آنها را بیشتر کرد.

 

کشش عضله اسکالن

روی صندلی بنشینید. دست های خود را به پشت تنه برده و با دست راست خود آرنج چپ را بگیرید. شانه چپ خود را به پایین آورده و سر خود را به سمت راست بچرخانید. در همین حال سر خود را کمی به سمت عقب هم ببرید تا جاییکه احساس کشش خفیفی در گردن بکنید. وضعیت را 30-15 ثانیه حفظ کرده و دوباره به سر جای اول برگردید. حرکات را 5-3 بار تکرار کنید. همین حرکات را با همین مشخصات برای طرف مقابل انجام دهید.

کشش عضلات سینه ای

جلوی چهار چوب یک در باز شده ایستاده و دو دست خود را کمی باز کرده و کمی بالای سر خود برده و کف هر دو دست را به دیوار تکیه دهید. کم کم تنه خود را به جلو خم کنید تا احساس کشش خفیفی در عضلات سینه و جلوی شانه خود بکنید. وضعیت را 30-15 ثانیه حفظ کرده و دوباره به سر جای اول برگردید. این حرکت را سه بار تکرار کنید.

کشش عضله اسکالن	کشش عضلات سینه ای	نزدیک کردن کتف ها به هم	حرکت دادن دست روی دیوار

 

نزدیک کردن کتف ها به هم

بایستید یا بنشینید. در حالیکه دست های تان در دو طرف بدن قرار گرفته است شانه های خود را به پشت ببرید. وضعیت را 10-5 ثانیه حفظ کرده و به آرامی شانه ها را به سر جای خود برگردانید. حرکات را 5-3 بار تکرار کنید.

حرکت دادن دست روی دیوار

بایستید و پشت خود را به یک دیوار تکیه دهید. بازو و آرنج و ساعد هایتان را به دیوار تماس دهید و در حالی که این تماس برقرار میماند به آرامی هر دو دست را از طرفین تا آنجا که میتوانید بالا ببرید. سپس دست ها را به آرامی پایین آورده و 10-3 بار این حرکت را تکرار کنید.

به عقب بردن سینه

به عقب بردن سینه	دست ها به پشت

بر روی صندلی بنشینید. در حالیکه انگشتان دست های تان را در هم فرو برده اید. کف دستهای تان را در پشت سرتان قرار دهید. سر و شانه های خود را به آرامی به سمت عقب ببرید. وضعیت را 10-5 ثانیه حفظ کرده و به آرامی شانه ها و سر را به سر جای خود برگردانید. حرکات را 5-3 بار تکرار کنید.

دست ها به پشت

روی زمین به شکم دراز کشیده و یک بالشت کم ارتفاع را زیر سینه خود بگذارید. دو دست خود را در طرفین بدن باز کنید بطوریکه شست دست هایتان بطرف سقف باشد. به آرامی هر دو دست را از زمین بلند کرده و به طرف سقف بالا ببرید. به آرامی دست ها را پایین بیاورید. حرکت را 10-3 بار تکرار کنید.

به یاد داشته باشید که تعداد نرمش ها را بندریج زیاد کنید. افراط در انجام نرمش ها میتواند موجب بیشتر شدن مشکلات شما شود ولی با کمی صبر و افزایش تدریجی مقدار نرمش ها در طی چند هفته میتوانید آثار مفید آنها را حس کنید.