سندروم پلیکا ، درمان فیزیوتراپی و حرکات ورزشی

آناتومی

پلیکا اصطلاحی است که برای توصیف یک چین‌خوردگی (پلیسه) در لایه آستر پوشاننده مفصل زانو به کار می‌رود. تصور کنید که لایه آستر داخلی مفصل زانو به شکل یک آستین لباس باشد که از بافت سینوویال ساخته شده است. بافت سینوویال یک ماده نازک و لغزنده است که سطح داخلی تمامی مفصل‌های بدن را می‌پوشاند. دقیقاً همان گونه که یک خیاط، چند پلیسه ازجنس پارچه در قسمت پشت آستین‌های یک پیراهن می‌گذارد تا بازوها بتوانند بدون محدودیت در داخل آستین حرکت کنند، در آستین سینوویال مفصل زانو هم چند چین‌خوردگی وجود دارد که حرکت بدون محدودیت استخوان‌های واقع در مفصل زانو را امکانپذیر می‌سازد.

پلیکا یا بافت سینوویال در مفصل زانو در حالت طبیعی چندین چین‌خوردگی در ساختار خود دارد، اما فقط یکی از این چین‌خوردگی‌ها می‌تواند برای مفصل زانو مشکل‌ساز شود. این ساختار را اصطلاحاًپلیکای پزشکیمی‌نامند. پلیکای پزشکی به قسمت انتهای تحتانی استخوان کشکک زانو متصل است و دنباله آن به سمت انتهای تحتانی استخوان بزرگ ران پا امتداد پیدا می‌کند و در سمت داخلی مفصل زانو، یعنی آن طرفی که به زانوی دیگر نزدیک‌تر است، به پایین استخوان ران پا متصل می‌شود. پلیکای پزشکی در زانوی اغلب ما انسان‌ها (حدود 50 تا 70 درصد) وجود دارد و هیچ مشکل یا عارضه خاصی هم ایجاد نمی‌کند.

پلیکا چگونه موجب درد زانو میشود

پلیکا در حالت معمولی مشکلی برای زانو ایجاد نمیکند ولی گاهی بر اثر فعالیت های بدنی خاص و حرکات مداوم در زانو این پرده تحریک میشود. حرکاتی که در آن ها زانو مکرراً خم و راست میشود مانند دویدن و دوچرخه سواری و یا زیاد از پله بالا و پایین رفتن میتواند موجب ساییده شدن مداوم پرده پلیکا به سطح داخلی زانو شده و آن را تحریک و ملتهب کند.

گاهی اوقات بر اثر یک ضربه ناگهانی به زانو (مثلا افتادن از بلندی یا برخورد زانو به داشبورد اتومبیل در حین تصادف) پلیکا تحت کشش ناگهانی قرار گرفته و ملتهب و متورم میشود. بعد از مدتی این التهاب فروکش میکند ولی بافت سینوویال پلیکا کلفت میشود. این پلیکای کلفت شده بیشتر مستعد آسیب بوده و موجب میشود بعد ها بیمار حتی با ضربات و یا فعالیت های خفیف تر دچار التهاب پلیکا و در نتیجه درد زانو شود.

علائم سندروم پلیکا چیست

مهمترین علامت سندروم پلیکا درد زانو است. همچنین موقع خم کردن زانو ممکن است یک تقه یا کلیک در درون زانو احساس شود. این تقه یا کلیک ناشی از مالیده شدن پلیکا بر روی سطح کندیل استخوان ران در درون مفصل زانو است. بندرت ممکن است التهاب پلیکا موجب تورم زانو هم بشود.

تشخیص سندروم پلیکا با توجه فیزوتراپیست و پزشک به سخنان بیمار و معاینه داده میشود. پزشک معالج ممکن است برای کمک به تشخیص و بررسی بیشتر از روش های تصویر برداری مانند رادیوگرافی ساده،سیتی اسکن و ام آر آی استفاده کند. تشخیص قطعی این بیماری معمولا با استفاده از آرتروسکوپی و دیدن مستقیم داخل مفصل زانو است. ولی در بیشتر مواقع با معاینه دقیق بالینی توسط فیزوتراپیست تشخیص داده میشود .ر جریان معاینه فیزیکی، محل دقیق درد و امکان احساس کردن نوار ضخیم شده پلیکا از روی پوست بررسی می‌شود.

 

درمان

درمان پزشکی

درمان عارضه سندرم پلیکا شامل استفاده از فیزیوتراپی و استراحت دادن به زانو می‌باشد. اگر این راهکارها نتواند تأثیر قابل توجهی در بهبود عارضه داشته باشد، می‌توانید تزریق کورتیکواستروئید و مصرف داروهای ضد التهاب را هم شروع کنید. نرخ موفقیت این روش درمانی کمتر از 20% است و به نظر می‌رسد که بیشتر بر روی افراد جوانی که در کوتاه مدت به این عارضه دچار شده‌اند، تأثیر دارد.

درمان فیزیوتراپی

درمان پیشرفته و محافظه‌کارانه این عارضه از طریق محدود کردن فعالیت‌های فیزیکی شدید، اصلاح اختلالات و ناهنجاری‌های بیومکانیکی (مانند کشیدگی عضلات همسترینگ، ضعف عضلات چهارسر و غیره)، مصرف داروهای مسکن غیر استروئیدی، کرایوتراپی و درمان فیزیکی با هدف کاهش نیروهای تنش‌زا برای زانو (از طریق تقویت عضلات چهارسر و افزایش انعطاف‌پذیری عضله همسترینگ) انجام می‌گیرد.

اولین کاری که باید انجام دهید آن است که التهاب زانو را کاهش دهید. برای این منظور می‌توانید روی زانو یخ بگذارید و به زانو استراحت بدهید. اگر این روش‌ها مؤثر واقع نشد، با کمک از فیزوتراپیست و تجهیزات فیزوتراپی  مانند ماساژ با یخ، اولتراسوند و یا ماساژ با انگشتان (ماساژ فریکشن) استفاده کنید. از ماساژ فریکشن برای برطرف کردن جای زخم‌های باقیمانده بر روی بافت نیز استفاده می‌شود. پس از آنکه التهاب بافت مورد نظر کاهش پیدا کرد، می‌توانید تمرین‌های ورزشی را هم شروع کنید. این روش درمانی معمولاً برای 6 تا 8 هفته اول بعد از معاینه و تشخیص عارضه، توصیه می‌شود.

ورزش‌هایی برای کاهش التهاب ناشی از سندرم پلیکا

ورزش‌هایی که در اینجا شرح داده می‌شود، بعضی از ورزش‌های ابتدایی است که می‌توانید تا قبل از آنکه مجدداً به پزشک، فیزیوتراپیست  خود مراجعه کنید و یا تا وقتی که علائم این عارضه در شما برطرف شود، برنامه توانبخشی خود را با آن شروع کنید. ولی بهتر است قبل از انجام تمرینات با فیزیوتراپیست خود مشورت کنید . لطفاً دقت کنید که:

تنش‌هایی که در زمان انجام فعالیت‌های فیزیکی بر روی اندام‌ها وارد می‌شود، بیشتر توسط بافت‌های نرم و انعطاف‌پذیر آن تحمل می‌شود.حرکات کششی باید به مدت 20 تا 30 ثانیه حفظ شود. فشار ناشی از کشش باید به صورت ملایم و آرام در موضع مورد نظر احساس شود.

افزایش انعطاف‌پذیری همسترینگ

1. به پشت بخوابید و یک پای خود را بالا بیاورید و مانند شکل، دو دست خود را در پشت ران پا قفل کنید.

2. مفصل ران شما باید تا رسیدن به زاویه 90 درجه، خم شود و ران پای شما مستقیماً به طرف سقف باشد.

3. زانوی خود را تا جایی که می‌توانید صاف کنید. ران پای خود را همچنان به طرف سقف بالا نگه دارید.

4. پای مخالف خود را صاف و کشیده روی زمین بگذارید.

کشش عضله چهارسر ران، در حالت دمر

1. مانند شکل، به روی شکم بخوابید.

2. زانوی خود را خم کنید و از پشت با دست خود پنجه یا روی پا یا قوزک پای خود را بگیرید. اگر نمی‌توانید این کار را به راحتی انجام دهید، یک کمربند یا حوله را به دور پا بیندازید و دو سر آن را با دست بگیرید.

3. پاشنه پا را بکشید و به باسن نزدیک کنید تا جایی که فشار کشش را در قسمت جلوی ران پای خود احساس کنید.

4. زانوها را چسبیده به هم نگه دارید. 

کشش ایلیوتیبیال باند

1. مانند شکل، به پهلو بخوابید. به طوری که پایی که عضله یا ایلیوتیبیال باند آن باید کشیده شود، در بالا قرار بگیرد.

2. با دست خود قوزک پا را بگیرید و بکشید تا پاشنه پا به باسن نزدیک شود. مفصل ران خود را به گونه‌ای خم کنید که زانوی شما مستقیماً به طرف جلوی بدن شما قرار بگید (مانند شکل اول در بالا)

3. سپس مفصل ران را بچرخانید تا مانند شکل بالا، ران شما از بدن دور شود و کاملاً در امتداد بدن شما قرار بگیرد. پاشنه پا را همچنان به باسن بچسبانید.

4. ران پا را پایین بیاورید و به سمت پشت بدن خود ببرید. کمر خود را خم نکنید. پاشنه پا را به روی باسن خود فشار دهید.

5. پاشنه پای مخالف را بالا بیاورید و روی زانوی پای آسیب‌دیده قرار دهید و ران پا را باز هم بیشتر به عقب بکشید. فشار این حرکت کششی را باید در سمت خارجی کشاله ران و نزدیک به کشکک زانو احساس کنید. 

افزایش انعطاف‌پذیری عضله همسترینگ

1. مانند شکل، در دهانه یک در به پشت بخوابید.

2. پایی که می‌خواهید حرکت کششی را بر روی آن انجام دهید بالا بیاورید و روی دیوار بگذارید. زانو را خم نکنید.

3. باسن شما باید تا جایی که می‌توانید به دیوار نزدیک‌تر باشد و پای مخالف را هم باید صاف و کشیده روی زمین قرار دهید.

4. فشار کشش را باید در قسمت پشت ران پای خود احساس کنید.

 

 افزایش انعطاف‌پذیری عضله همسترینگ، پای باله

1. بایستید و پایی که می‌خواهید حرکت کششی بر روی آن انجام دهید را بالا بیاورید و از جلو روی یک صندلی، میز یا یک سطح مناسب بگذارید.

2. هر دو دست خود را در طرف خارج پایی که کشش روی آن انجام می‌دهید، بگذارید.

3. دقت کنید که لگن شما هم باید بچرخد و به سمت پایی که کشش روی آن انجام می‌دهید، قرار بگیرد.

4. دست‌ها را از کنار پا به طرف پایین پا بکشید.

5. سینه و بالاتنه خود را هم به دنبال دست‌ها پایین بیاورید. دقت کنید که سینه و کمر خود را کاملاً صاف نگه دارید (قوز نکنید). شانه‌ها هم نباید خم و از جلو به هم نزدیک شود. پنجه پای خود را به طرف بالا بکشید.

6. فشار کشش را باید در قسمت پشت ران پای خود احساس کنید.